Sách sử tư liệu văn bản của nước Việt đã bị đốt sạch , không phải 1 lần mà có thể là nhiều lần kéo dài từ thời Lưu Tú – Mã Viện cho tới thời Khang Hy – Càn long , vừa do dã tâm của kẻ cướp nước vừa do loạn lạc mà quá khứ mấy ngàn năm chỉ còn nơi bia miệng , khổ hơn nữa cửa miệng cũng không dám công khai mà là lén lút nhỏ to ,,,, vì chỉ nhỏ to nên rơi rớt là chuyện đương nhiên , tệ hơn nữa có những lúc ̉phải làm thân trâu ngựa không còn là người mất hẳn sự liên thông với nguồn cội , khi tỉnh ra kí ức còn in đậm nhưng mênh mông trời biển không còn biết đâu là bến đâu là bờ …, thông tin lưu trữ được chỉ còn cách suy đóan và gỉải thích …cho câu chuyện có đầu có đuôi trong bối cảnh cuả người đương thời , chính vì thế mà ngoài sự rơi rớt, cổ tích Việt còn có sự biến tấu thành truyện ở từng lúc từng nơi đôi khi khác rất xa so với sự thực .
Tìm ra được lịch sử thực sự của dòng giống Việt là chuyện cực kì khó khăn .
Trong bối cảnh như thế , sau khi tham khảo nhiều tư liệu do nhà nghiên cứu Bách Việt trùng cửu sưu tầm xin đưa ra Ức thuyết về 1 giai đoạn lịch sử nhiều khuất tất ở những năm đầu công nguyên :
Thời gọi là ‘Tây hán’ Lữ hậu mất đám công thần khai quốc trung thành với dòng tộc Lí Bôn – Lưu Bang làm đảo chánh ở kinh đô tiêu diệt đám vương tướng con cháu Lữ hậu . Tuy thất bại ở Trường an nhưng nhà họ Lữ gọi là Lữ Gia cát cứ tôn con cháu Lí Bôn làm vua lập triều đình mới ở thành Phiên Ngung chia đôi Thiên hạ , sử sách sai lầm gọi là nước Nam Việt thực ra chính danh phải là triều đình Nam Việt , tức Thiên hạ có 2 triều đình song song ở Trường An và Phiên Ngung .
Hiếu Vũ Lưu Triệt của triều đình Trường an sai Lộ bác Đức làm Phục ba tướng quân đánh diệt triều đình Phiên Ngung giết vua là Vệ dương vương Triệu kiến Đ̣ức và tể tướng Lữ Gia thu Thiên hạ về 1 mối nhưng nhiều thành viên hoàng gia và tướng lãnh đại thần Nam Việt chạy thoát về Phong châu .
Vào thời Chiêu đế nhà Tây Hán , con gái Lữ gia vợ của Triệu kiến Đức đã lãnh đạo cuộc nổi dậy ở 7 quận Nam Việt cũ nhưng thất bại , Ả Lã tức bà họ Lã – Lữ trầm mình chết trên sông Hát , cũng có tư liệu viết tướng nhà Tây Hán là Đặng Thiện Quang được phái đi đánh dẹp đã khiến miền Nam êm thắm trở lại bằng phương cách đầy tình nghĩa như ghi chép trong thần tích Giao Châu Đặng thái thú ở trang Triền Đổ, Hải Dương : Gặp lúc tù trưởng của 7 quận: Châu Nhai, Đam Nhĩ, Thương Ngô, Quảng Tín, Phiên Ngung, Lộc Lĩnh, (Quế Lâm?) làm loạn, ….Ngay hôm đó tiến thẳng đến Cửu Chân, lệnh cho các tướng sĩ phân ra các đồn để giữ vững, không được khiêu chiến. Nhân đó, sai quan văn truyền hịch, khuyên cho họ hiểu tín nghĩa, bảo họ thấy rõ điều họa phúc. Giặc nghe thấy tỉnh ngộ bỏ binh khí, mũ giáp ra hàng, 7 quận giặc loạn đã được dẹp yên.
Nhà Tân thay nhà Tây Hán , Lục lâm thảo khấu nổi loạn đánh bại quân nhà Tân chiếm kinh đô Trường an giết vua Vương Mãng . đám trộm cướp hèn hạ đã tôn tướng cướp Lưu Huyền lên ngôi đại Hãn lập nên triều Tiền hay Tây của Đại Hãn quốc đầu tiên trong lịch sử . Lục lâm thảo khấu trở thành Hãn quân tức quân của đại Hãn , sau hãn quân được cạo sửa thành Hán quân thế là thế gian xuất hiện giống người mới gọi là Hán tộc .
Người Thiên hạ theo đạo Lão do Phàn Sùng lãnh đạo lập ra đạo quân Xích Mi hay Xích Mai có nghĩa là Đông Nam tôn Lưu bồn Tử cháu Lí Bôn – Lưu Bang lên làm vua và tiến quân đánh bại đại Hãn Lưu Huyền chiếm lại kinh đô Trường an . Khi mất Trường an Hán quân tôn 1 tướng cướp Lục lâm thảo khấu khác là Lưu Tú lên ngôi đại Hãn lập ra triểu đình Hậu hay Đông của Hãn quốc ở Sơn Tây – Hà Bắc .
Hán quân của Lưu Tú đánh bại quân Xích Mi giết Phàn Sùng và vua Lưu Bồn Tử sau lấy Lạc Dương làm kinh đô đại hãn quốc .
Khi Trường An rơi vào tay Lục lâm thảo khấu , các châu quận của nhà Tân như rắn mất đầu thay vì hợp sức với quân Xích Mi củng cố lại đất nước khắp nơi lại nhân cơ hội triều đình trung ương không còn đã cát cứ xưng vương xưng chúa …
Riêng ở Giao chỉ bộ Đặng Nhượng Tích Quang đóng cửa tự an dân giữ thành chờ triều đình trung ương khôi phục mà không xưng vương tướng gì cả , sách sử gọi chung những thủ lãnh này là Sĩ Nhiếp tức kẻ Sĩ nhiếp chính .
Hán quân lần lượt đánh diệt các vương các chúa mới xưng trong Thiên hạ tiển dần xuống miền Nam , năm 42 thì tướng Đông Hán Mã Viện tấn công Giao chỉ bộ, thần tích Giao Châu Đặng thái thú ở nghè Gia Lâm viết :…Ông (tức Đặng Nhượng và Tích Quang) thấy quân Hán thế rất mạnh, liền rút quân về châu phủ. Chẳng bao lâu quân Hán đến kịp, nhân lúc đêm tối, chúng bủa chặt vòng vây. Ông cưỡi ngựa cự chiến, thoát vòng vây chạy ra ngoài. Đến Long Biên, ông ngửa mặt lên trời mà than rằng: Kẻ bề tôi vì vua mà chết, không có hai lòng, ta đến nông nỗi này có lẽ chỉ có trời mới hiểu vậy! Rồi quay lại không nhìn thấy Long Biên mà hóa (nhằm ngày 10/8). Một dải sông rộng nổi sôi sóng, giao long đưa tiễn. Quân Hán kinh sợ quay đầu chạy.
Mã Viện chiếm Giao chỉ bộ đã bắt hơn 200 cừ súy Việt đem về Hán , thu hết trống đồng nấu chày đúc ngựa , dùng luật Hán thay luật nhà Tân mà cai trị , đi đến đâu thì lập quận huyện theo kiểu Hán đến đó tức quyết tâm Hán hóa dân Giao chỉ giống như đã làm ở những đất của chi Việt khác đã chiếm được trước .
Năm 184 ba anh em họ Trương là Trương Giác Trương Lương và Trương Bảo lãnh đạo giáo chúng đạo Giáo nổi lên chống lại sự cai trị của Đông Hán , ở Hoa Bắc Hán quân đả nhanh chóng dìm cuộc khởi nghĩa trong biển máu , 3 anh em họ Trương hy sinh nhưng ở vùng Tây Nam Thiên hạ (nay) khởi nghĩa do anh em Triệu quốc Đạt và Triệu thị Trinh lãnh đạo đã thành công , Triệu thị Trinh sách sử thường gọi là bà Triệu cũng được gọi là Ả Lã , tư liệu người Hán bố láo đổi Ả thành Ẩu , Lã thay bằng phiên thiết thành ra Lệ Hải cai quản vùng Cửu chân nay là Qúy châu Trung quốc , Triệu quốc Đạt hay Đạt vương tức vua Nước – Lạc cai quản vùng nay là Quảng Tây của người Choang , Tư liệu Trung quốc ấm ớ kí âm Đạt vương (đạt – đắc nghĩa là nước – lạc) thành Đô Dương bộ tướng của Trưng vương .
Chính quyền của anh em họ triệu chỉ tồn tại được 3 năm thì bí Hán quân do Mã Viện (lại Mã Viện ?) chỉ huy tiến đánh , bà Triệu hy sinh ở núi Tùng Cửu Chân năm mới 23 tuổi , Đô Dương tức Đạt vương bị thương và mất ở đất nay là Quảng Tây để lại tiếc thương vô vàn trong người Choang . Mất thủ lãnh nhưng Nghĩa quân tiếp tục chiến đấu khiến Quân tướng Mã Viện không thể tiến xuống Giao chỉ đành nghị hoà chấp nhận chôn cột đồng đánh dấu ranh giới cực Nam của Đông Hán ở động Cổ Sâm , Khâm châu nay thuộc Quảng Tây . Mã Viện cay cú hậm hực khắc vào cột đồng… Đồng trụ chiết Giao chỉ diệt …rồi chở cả đống hạt ‘ý di’ phương thuốc ́ chuyên trị ‘lam sơn chướng khi’ về Hán gây giống hẹn ngày tái ngộ . có ngờ đâu vì mấy xe ý dĩ chết tiệt này mà vua Hán lột tất cà lon lá chức tước cho Mã Viện thỏa chí …da ngựa bọc thây chết như con chó đói cô độc nơi bìa rừng .
Hán quân rút về Tàu , miền Đông Giao chỉ bộ do Sĩ Nhiếp – Ngạn Uy lãnh đạo nhập vào với Đông Ngô của Ngô Tôn Quyền , phía Tây do Mãnh Hoạch lãnh đạo theo về với Tây Thục của Lưu Bị – Lí Bí .
Sự phân chia Đông Tây Giao chỉ bộ ảnh hưởng mãi về sau tạo nên 2 dòng văn hóa hầu như khác biệt , ngàn năm sau công nguyên phía Đông nhập với Quảng Tây Qủang Đông thành nước Đại Việt – Đại Hưng cùng hệ văn hóa với Hoa Nam (trước khi có ‘ quốc ngữ chữ nước ta ’), phía Tây đứng dậy lập nên nước Nam Chiếu tức Nam chúa nhiều ảnh hưởng của văn hoá tiểu lục địa Ấn độ .
Cuộc khởi nghĩa khăn vàng thực sự kéo dài cả trăm năm , ở Hoa Nam tuy buổi đầu thất bại nhưng thành công về sau với sự ra đ̣ởi 2 nước Đông Ngô và Tây Thục của tộc Bách Việt .
Tới đây xét ra thì lịch sử Việt tộc những năm đầu công nguyên có 2 cuộc khởi nghĩa do 2 Ả Lã cầm đầu , thời Tây Hán là Ả Lã tức người đàn bà họ Lữ , con gái Lữ Gia và là vợ vua Nam Việt Triệu Kiến Đức lãnh đạo , Ả Lã thứ 2 là bà Triệu Ẩu hay Lệ Hải bà vương khởi nghĩa chống ách cai trị của Đông Hán .
Sử gia Việt đã trộn lẫn thông tin của 4 sự kiện lịch sử để thành ra lịch sử khởi nghĩa Hai bà Trưng trong sách sử hiện nay :
* Sự kiện Ả Lã tức người đàn bà họ Lã – Lữ nổi dậy trả thù cho chồng và cha thời ‘Tây hán’.
*Sự kiện Hán quân tiến đánh Giao chỉ thời Đông hán , Sĩ Nhiếp Đặng Nhượng và Tích Quang hi sinh đền nợ nước .
*Sư kiện nổi dậy Khăn vàng của anh em Trương Giác nhanh chónh thất bại ở Hoa Bắc .
*Sự kiện nổi dậy Khăn vàng ở Tây Nam do anh em Triệu quốc Đạt và Triệu thị Trinh lãnh đạo , thủ lãnh hi sinh nhưng buộc Hán quân phải dừng bước ở Quảng Tây , xác lập đất Giao chỉ bộ là đất của người Việt ,̀ vĩnh viễn là đất Việt .
Không phải riêng thời 2 bà Trưng mà hầu như hết thảy …thời nào , đoạn nào trong Việt sử không nhiều thì ít cũng có điểm phải xem lại… , không biết đến bao giờ mới có nổi lịch sử Hùng Việt đầy đủ chân xác …
Ghi chú :
Có kẻ mật trình ...ý dĩ là kim cương hột xoàn cướp được ở lĩnh Nam , Mã Viện bị Hán đế xử tội vì ‘khi quân’ dám ỉm đi xài 1 mình không ...chia cho hoàng đế .
Tìm ra được lịch sử thực sự của dòng giống Việt là chuyện cực kì khó khăn .
Trong bối cảnh như thế , sau khi tham khảo nhiều tư liệu do nhà nghiên cứu Bách Việt trùng cửu sưu tầm xin đưa ra Ức thuyết về 1 giai đoạn lịch sử nhiều khuất tất ở những năm đầu công nguyên :
Thời gọi là ‘Tây hán’ Lữ hậu mất đám công thần khai quốc trung thành với dòng tộc Lí Bôn – Lưu Bang làm đảo chánh ở kinh đô tiêu diệt đám vương tướng con cháu Lữ hậu . Tuy thất bại ở Trường an nhưng nhà họ Lữ gọi là Lữ Gia cát cứ tôn con cháu Lí Bôn làm vua lập triều đình mới ở thành Phiên Ngung chia đôi Thiên hạ , sử sách sai lầm gọi là nước Nam Việt thực ra chính danh phải là triều đình Nam Việt , tức Thiên hạ có 2 triều đình song song ở Trường An và Phiên Ngung .
Hiếu Vũ Lưu Triệt của triều đình Trường an sai Lộ bác Đức làm Phục ba tướng quân đánh diệt triều đình Phiên Ngung giết vua là Vệ dương vương Triệu kiến Đ̣ức và tể tướng Lữ Gia thu Thiên hạ về 1 mối nhưng nhiều thành viên hoàng gia và tướng lãnh đại thần Nam Việt chạy thoát về Phong châu .
Vào thời Chiêu đế nhà Tây Hán , con gái Lữ gia vợ của Triệu kiến Đức đã lãnh đạo cuộc nổi dậy ở 7 quận Nam Việt cũ nhưng thất bại , Ả Lã tức bà họ Lã – Lữ trầm mình chết trên sông Hát , cũng có tư liệu viết tướng nhà Tây Hán là Đặng Thiện Quang được phái đi đánh dẹp đã khiến miền Nam êm thắm trở lại bằng phương cách đầy tình nghĩa như ghi chép trong thần tích Giao Châu Đặng thái thú ở trang Triền Đổ, Hải Dương : Gặp lúc tù trưởng của 7 quận: Châu Nhai, Đam Nhĩ, Thương Ngô, Quảng Tín, Phiên Ngung, Lộc Lĩnh, (Quế Lâm?) làm loạn, ….Ngay hôm đó tiến thẳng đến Cửu Chân, lệnh cho các tướng sĩ phân ra các đồn để giữ vững, không được khiêu chiến. Nhân đó, sai quan văn truyền hịch, khuyên cho họ hiểu tín nghĩa, bảo họ thấy rõ điều họa phúc. Giặc nghe thấy tỉnh ngộ bỏ binh khí, mũ giáp ra hàng, 7 quận giặc loạn đã được dẹp yên.
Nhà Tân thay nhà Tây Hán , Lục lâm thảo khấu nổi loạn đánh bại quân nhà Tân chiếm kinh đô Trường an giết vua Vương Mãng . đám trộm cướp hèn hạ đã tôn tướng cướp Lưu Huyền lên ngôi đại Hãn lập nên triều Tiền hay Tây của Đại Hãn quốc đầu tiên trong lịch sử . Lục lâm thảo khấu trở thành Hãn quân tức quân của đại Hãn , sau hãn quân được cạo sửa thành Hán quân thế là thế gian xuất hiện giống người mới gọi là Hán tộc .
Người Thiên hạ theo đạo Lão do Phàn Sùng lãnh đạo lập ra đạo quân Xích Mi hay Xích Mai có nghĩa là Đông Nam tôn Lưu bồn Tử cháu Lí Bôn – Lưu Bang lên làm vua và tiến quân đánh bại đại Hãn Lưu Huyền chiếm lại kinh đô Trường an . Khi mất Trường an Hán quân tôn 1 tướng cướp Lục lâm thảo khấu khác là Lưu Tú lên ngôi đại Hãn lập ra triểu đình Hậu hay Đông của Hãn quốc ở Sơn Tây – Hà Bắc .
Hán quân của Lưu Tú đánh bại quân Xích Mi giết Phàn Sùng và vua Lưu Bồn Tử sau lấy Lạc Dương làm kinh đô đại hãn quốc .
Khi Trường An rơi vào tay Lục lâm thảo khấu , các châu quận của nhà Tân như rắn mất đầu thay vì hợp sức với quân Xích Mi củng cố lại đất nước khắp nơi lại nhân cơ hội triều đình trung ương không còn đã cát cứ xưng vương xưng chúa …
Riêng ở Giao chỉ bộ Đặng Nhượng Tích Quang đóng cửa tự an dân giữ thành chờ triều đình trung ương khôi phục mà không xưng vương tướng gì cả , sách sử gọi chung những thủ lãnh này là Sĩ Nhiếp tức kẻ Sĩ nhiếp chính .
Hán quân lần lượt đánh diệt các vương các chúa mới xưng trong Thiên hạ tiển dần xuống miền Nam , năm 42 thì tướng Đông Hán Mã Viện tấn công Giao chỉ bộ, thần tích Giao Châu Đặng thái thú ở nghè Gia Lâm viết :…Ông (tức Đặng Nhượng và Tích Quang) thấy quân Hán thế rất mạnh, liền rút quân về châu phủ. Chẳng bao lâu quân Hán đến kịp, nhân lúc đêm tối, chúng bủa chặt vòng vây. Ông cưỡi ngựa cự chiến, thoát vòng vây chạy ra ngoài. Đến Long Biên, ông ngửa mặt lên trời mà than rằng: Kẻ bề tôi vì vua mà chết, không có hai lòng, ta đến nông nỗi này có lẽ chỉ có trời mới hiểu vậy! Rồi quay lại không nhìn thấy Long Biên mà hóa (nhằm ngày 10/8). Một dải sông rộng nổi sôi sóng, giao long đưa tiễn. Quân Hán kinh sợ quay đầu chạy.
Mã Viện chiếm Giao chỉ bộ đã bắt hơn 200 cừ súy Việt đem về Hán , thu hết trống đồng nấu chày đúc ngựa , dùng luật Hán thay luật nhà Tân mà cai trị , đi đến đâu thì lập quận huyện theo kiểu Hán đến đó tức quyết tâm Hán hóa dân Giao chỉ giống như đã làm ở những đất của chi Việt khác đã chiếm được trước .
Năm 184 ba anh em họ Trương là Trương Giác Trương Lương và Trương Bảo lãnh đạo giáo chúng đạo Giáo nổi lên chống lại sự cai trị của Đông Hán , ở Hoa Bắc Hán quân đả nhanh chóng dìm cuộc khởi nghĩa trong biển máu , 3 anh em họ Trương hy sinh nhưng ở vùng Tây Nam Thiên hạ (nay) khởi nghĩa do anh em Triệu quốc Đạt và Triệu thị Trinh lãnh đạo đã thành công , Triệu thị Trinh sách sử thường gọi là bà Triệu cũng được gọi là Ả Lã , tư liệu người Hán bố láo đổi Ả thành Ẩu , Lã thay bằng phiên thiết thành ra Lệ Hải cai quản vùng Cửu chân nay là Qúy châu Trung quốc , Triệu quốc Đạt hay Đạt vương tức vua Nước – Lạc cai quản vùng nay là Quảng Tây của người Choang , Tư liệu Trung quốc ấm ớ kí âm Đạt vương (đạt – đắc nghĩa là nước – lạc) thành Đô Dương bộ tướng của Trưng vương .
Chính quyền của anh em họ triệu chỉ tồn tại được 3 năm thì bí Hán quân do Mã Viện (lại Mã Viện ?) chỉ huy tiến đánh , bà Triệu hy sinh ở núi Tùng Cửu Chân năm mới 23 tuổi , Đô Dương tức Đạt vương bị thương và mất ở đất nay là Quảng Tây để lại tiếc thương vô vàn trong người Choang . Mất thủ lãnh nhưng Nghĩa quân tiếp tục chiến đấu khiến Quân tướng Mã Viện không thể tiến xuống Giao chỉ đành nghị hoà chấp nhận chôn cột đồng đánh dấu ranh giới cực Nam của Đông Hán ở động Cổ Sâm , Khâm châu nay thuộc Quảng Tây . Mã Viện cay cú hậm hực khắc vào cột đồng… Đồng trụ chiết Giao chỉ diệt …rồi chở cả đống hạt ‘ý di’ phương thuốc ́ chuyên trị ‘lam sơn chướng khi’ về Hán gây giống hẹn ngày tái ngộ . có ngờ đâu vì mấy xe ý dĩ chết tiệt này mà vua Hán lột tất cà lon lá chức tước cho Mã Viện thỏa chí …da ngựa bọc thây chết như con chó đói cô độc nơi bìa rừng .
Hán quân rút về Tàu , miền Đông Giao chỉ bộ do Sĩ Nhiếp – Ngạn Uy lãnh đạo nhập vào với Đông Ngô của Ngô Tôn Quyền , phía Tây do Mãnh Hoạch lãnh đạo theo về với Tây Thục của Lưu Bị – Lí Bí .
Sự phân chia Đông Tây Giao chỉ bộ ảnh hưởng mãi về sau tạo nên 2 dòng văn hóa hầu như khác biệt , ngàn năm sau công nguyên phía Đông nhập với Quảng Tây Qủang Đông thành nước Đại Việt – Đại Hưng cùng hệ văn hóa với Hoa Nam (trước khi có ‘ quốc ngữ chữ nước ta ’), phía Tây đứng dậy lập nên nước Nam Chiếu tức Nam chúa nhiều ảnh hưởng của văn hoá tiểu lục địa Ấn độ .
Cuộc khởi nghĩa khăn vàng thực sự kéo dài cả trăm năm , ở Hoa Nam tuy buổi đầu thất bại nhưng thành công về sau với sự ra đ̣ởi 2 nước Đông Ngô và Tây Thục của tộc Bách Việt .
Tới đây xét ra thì lịch sử Việt tộc những năm đầu công nguyên có 2 cuộc khởi nghĩa do 2 Ả Lã cầm đầu , thời Tây Hán là Ả Lã tức người đàn bà họ Lữ , con gái Lữ Gia và là vợ vua Nam Việt Triệu Kiến Đức lãnh đạo , Ả Lã thứ 2 là bà Triệu Ẩu hay Lệ Hải bà vương khởi nghĩa chống ách cai trị của Đông Hán .
Sử gia Việt đã trộn lẫn thông tin của 4 sự kiện lịch sử để thành ra lịch sử khởi nghĩa Hai bà Trưng trong sách sử hiện nay :
* Sự kiện Ả Lã tức người đàn bà họ Lã – Lữ nổi dậy trả thù cho chồng và cha thời ‘Tây hán’.
*Sự kiện Hán quân tiến đánh Giao chỉ thời Đông hán , Sĩ Nhiếp Đặng Nhượng và Tích Quang hi sinh đền nợ nước .
*Sư kiện nổi dậy Khăn vàng của anh em Trương Giác nhanh chónh thất bại ở Hoa Bắc .
*Sự kiện nổi dậy Khăn vàng ở Tây Nam do anh em Triệu quốc Đạt và Triệu thị Trinh lãnh đạo , thủ lãnh hi sinh nhưng buộc Hán quân phải dừng bước ở Quảng Tây , xác lập đất Giao chỉ bộ là đất của người Việt ,̀ vĩnh viễn là đất Việt .
Không phải riêng thời 2 bà Trưng mà hầu như hết thảy …thời nào , đoạn nào trong Việt sử không nhiều thì ít cũng có điểm phải xem lại… , không biết đến bao giờ mới có nổi lịch sử Hùng Việt đầy đủ chân xác …
Ghi chú :
Có kẻ mật trình ...ý dĩ là kim cương hột xoàn cướp được ở lĩnh Nam , Mã Viện bị Hán đế xử tội vì ‘khi quân’ dám ỉm đi xài 1 mình không ...chia cho hoàng đế .
Được sửa bởi Admin ngày 14/4/2019, 10:23 am; sửa lần 1.
