Dịch học tượng vạch hay vạch quẻ
Dịch học được diễn giải bằng các vạch là sự tiếp nối Dịch nút số vì nút là các nút thực thể có trước khi loài người biết đến ký hiệu: những ký hiệu đầu tiên là khắc vạch , khắc vạch là từ thuần Việt nghĩa là vết cắt .
Cổ nhân tìm ra cách phân chia thời gian bằng cách dùng bóng nắng cây sào so với các vạch trên mặt đất , 5 vạch chỉ 5 mồng ban ngày và tưởng tượng ra 5 canh ban đêm; vì lẽ này ta có từ kép thời – khắc ; từ này minh định các khắc vạch ban đầu tạo ra do nhu cầu đo bóng nắng định thời gian; từ khắc thực ra chỉ là biến âm của từ cắt trong Việt ngữ về sau những vạch này trở thành những chữ , rất có thể đây chính là những chữ đầu tiên và cũng là mẫu mực cho sự hình thành chữ Trung hoa về sau .
Tập tục cổ xưa đo bóng nắng bằng cây sào tre ngày nay còn lưu giữ trọng việc trồng cây nêu ngày Tết , việc này giúp ta minh định : việc đo bóng nắng định thời khắc chỉ có thể phát sinh ở vùng nhiệt đới vì ở đấy mới có tre dài mọc tự nhiên , điều này giúp xác định quê hương của Dịch học là vùng nhiệt đới.
Việc phát minh và sử dụng khắc vạch như 1 ký hiệu có chứa thông tin đã là bước khởi đầu của con đường dài bất tận, đường đi đến văn minh mà chuẩn mực cứ mỗi ngày nâng cao thêm nên trở thành bất tận , làm gì có điểm dừng gọi là văn minh tột đỉnh ?
A. Đôi ngôi Âm - Dương
Dịch của người Tàu gọi là : Lưỡng Nghi
Âm và dương nghĩa cơ bản là thấy và không thấy; phơi bày ra và ẩn giấu đi, dương là cái cụ thể âm là trừu tượng; dương là hữu hình âm là vô hình.
Dương biểu thị bằng vạch đứt ___ ___
Âm biểu thị bằng vạch liền ________
Ấn định như vậy của Dịch học Họ Hùng ngược hẳn Dịch học thông hành của người Tàu hiện nay
Ta xác định được vậy nhờ 2 cụm từ trong tục ngữ Việt – êm xuôi trót lọt và giang dở đứt đoạn.
Giang dở hay dương dở chỉ sự việc chưa hoàn thành, bị cắt ngang nó được giải thích bằng từ kép đi kèm đứt đoạn
Chữ dương này chính là chữ dương trong âm dương. Hình ảnh chỉ dẫn ở câu trên đúng là vạch đứt.
Ngược lại cụm từ: êm suôi trót lọt chỉ sự tiến triển liên tục đưa đến hoàn thành tốt đẹp, hình ảnh nó gợi ra không gì khác hơn là vạch liền; êm → âm
Tóm lại: âm tượng trưng bởi vạch liền, dương tượng trưng cho vạch đứt
Vạch liền chỉ những gì không thấy được, vô hình vô ảnh không khối lượng nên liên tục
Ngược lại: vạch đứt chỉ những gì có thể nhìn thấy được hay hữu hình do đó gián cách đứt đoạn . Mọi vật hiện hữu đều có thể qui vào 2 khuôn khổ trên và người ta thường lầm lẫn những gì đối nghịch nhau là 1 lưỡng nghi hay đôi ngôi Như nóng là âm lạnh là dương, nhẹ là âm nặng là dương, đàn ông là dương đàn bà là âm v..v..
Thực ra có 1 cặp đối nghịch không nhất thiết là có đôi ngôi hay lưỡng nghi
Ta chỉ có 1 lưỡng nghi khi 2 thành phần phối hợp để tạo thành 1 chỉnh thể hay sinh ra 1 cái gì mới .
Thí dụ: đàn ông là âm, đàn bà là dương (Dịch học họ Hùng ngược với Dịch của Tàu) không hề là 1 lưỡng nghi nhưng vợ và chồng lại là đôi ngôi trong cái chỉnh thể “gia đình”
Con người là 1 lưỡng nghi điển hình : thân xác là Dương chứa cái tinh anh là tinh thần ở trong ; âm (ém ở trong)
Thí dụ nữa : chữ là 1 lưỡng nghi trong đó phần dấu hiệu là dương ở ngoài, phần thông tin là âm tàng chứa ở trong.
Hình ảnh chày cối cũng là 1 lưỡng nghi điển hình; chày dã xuống cối chặn lại hợp công biến thóc thành gạo.
Chày là đoạn cây dài, chính là hình tượng vạch liền, cối có chỗ lõm đựng thóc là nơi nhận đầu cây chày đâm xuống, chỗ lõm cho ta tượng vạch đất và chày → chài - chai, trai; cối → cái – gái
Chày cối chính là 1 gợi ý cho âm dương, cối là dương, chày là âm. Người Tàu âm chữ ‘chày – cối’ thành ‘chử – cửu’, sở dĩ ta dám nói dịch học khởi phát ở Việt nam chính vì biến âm chày →chai- trai; cối → cái – gái còn chử - cửu của người Tàu chẳng liên quan gì tới âm – dương trai gái cả.
Hán văn biến từ ‘cối’ thành ‘cổ’ nghĩa là cái trống , đồng cổ là trống đồng , khi liên kết dãy từ ngữ : âm-dương , chày cối , cối đồng , dã (gạo) , quẻ Lôi địa Dự và nước Dạ lang thì phát hiện ra ̣điều vô cùng quan trọng mang tính quyết định đối với lịch sử Việt – Hoa . ( xem Sử thuyết họ Hùng ).
Có học giả Trung Hoa đưa ra kiến giải : vạch đứt vạch liền chính là hình ảnh sinh thực khí nam và nữ, kiến giải này có sự hợp lý của nó; thực đơn sơ nhưng cũng rất chính xác vì: sinh sinh chi vị Dịch, quy luật cốt cán của Dịch học là sinh ra, đẻ ra mà muốn sinh đẻ thì trước hết phải có thai, muốn có thai thì phải có sự giao hợp của nam và nữ.
Từ đôi ngôi hay lưỡng nghi ta nhận biết định luật quan trọng nhất của Dịch học.
Trong vũ trụ không có sự vật chuyển biến đơn lập, một vật luôn luôn thay đổi cùng với mặt đối của nó.
Không có thấp sao có cao .
Có kẻ mất thì có người được
Bên bán phải cùng có với bên mua
Chết là bước khỏi cõi tự nhiên đồng thời là bước vào cõi siêu nhiên.
Viên đạn bắn đi thì khẩu súng giật ngược lại.
Nơi đây được làm lạnh thì chỗ khác phải nóng lên .
Sự khác biệt giữa tư duy Dịch học và sự suy nghĩ thông thường tương tự như sự khác biệt giữa kế toán đơn và kế toán kép, 1 phát sinh trong kế toán kép luôn luôn có 1 đối ứng, mọi chuyển biến trong vũ trụ đều như thế, luôn luôn có đối ứng nên tư duy Dịch học là tư duy sóng đôi hay lưỡng lập.
B. 4 dạng hay Tạng:
Dịch học người Tàu chuyển ngữ thành tứ tượng
Ở trang trên đã nói đến Luật sóng đôi hay lưỡng lập; khi đã có 1 lưỡng nghi thì đồng thời cũng có 1 lưỡng nghi sóng đôi với nó:
4 Tạng = 2 (2 ngôi)
Hán Tự : Tứ Tượng = 2 (Lưỡng Nghi)
1 lưỡng nghi là: Thái âm – Thái dương
1 lưỡng nghi là: Thiếu âm – Thiếu dương
Đồ hình 4 dạng hay Tạng
Ta thấy: 4 tượng hình thành bởi 2 tầng âm dương, quy luật sắp đặt và chuyển từ cực này sang cực kia như sau:
Xuống 1 tầng thì độ số nhân đôi nếu :
- Tượng vạch 1 tầng ta có :
Âm
Dương 
- Tương tự với tượng vạch 6 tầng. Ta có: 64 quẻ sắp xếp theo độ số:
1 ______
2 ______
4 ______
8 ______
16 ______
32 ______
Tượng vạch chuyển từ: thuần Kiền đến thuần Khôn.
63___ sang 0 ___
0 _ _ sang 63 _ _
Sự chuyển biến tuần tự theo quy luật giảm 1, tăng 1 cho tới khi chuyển hẳn thành mặt đối.
Ý nghĩa của 4 tượng:
Ta đã thấy tượng vạch 1 tầng đã quy mọi vật thể trong vũ trụ vào 2 khuôn khổ, âm và dương, ở tầng vật thể các quy luật vật lý chi phối sự tồn tại và biến hoá, chuyển động của sự vật.
Sang tới tượng vạch 2 tầng, tức là tứ tượng của Dịch học, đây là thế giới của những cơ thể nói khác đi, đây là tầng sinh vật gồm 2 ngành chính là thực vật và động vật.
Sinh vật cũng là 1 vật thể nên cũng chịu sự chi phối của quy luật vật lý, cùng lúc ấy vì ở tầng cao hơn cơ thể còn chịu sự chi phối của các quy luật sinh học.
1 cơ thể luôn có phần nội thân xác lập bởi 1 âm – 1 dương và bản thân cơ thể ấy luôn tồn tại trong 1 môi trường: cũng là 1 âm + 1 dương. Như thế 1 cơ thể luôn có sự tương tác giữa 1 âm 1 dương ở bên trong và bên ngoài giữa bản thân và môi trường.
Nếu sự tương tác trao đổi chất diễn ra đều đặn, liên tục trong 1 thời gian nhất định, thì thời gian đó gọi là thời gian sống.
Đồ hình mô tả chung như sau:
Về mặt thân xác thì con người cũng chỉ là 1 sinh vật như bao sinh vật khác cũng chịu sự chi phối của 2 tầng quy luật tầng vật lý và tầng sinh lý.
Tứ tượng mô tả con người trong vũ trụ như sau:
Thái âm chỉ tinh thần
Thái Dương chỉ thân thể
Thiếu âm chỉ môi trường tự nhiên
Thiếu dương chỉ môi trường xã hội
Con người là 1 sinh vật xã hội nên vận dụng tứ tượng để mô phỏng cũng có những nét riêng, nét đặc thù chỉ có đối với xã hội loài người
con người là sự lưỡng hợp vừa là thần vừa là vật, thần linh nhập trong xác phàm đấy là định nghĩa chữ “người” của Dịch học. Khi nhìn ở tầm “siêu” vĩ mô nghĩa là xét mối tương quan của cả loài người và vũ trụ, Dịch học mô tả và diễn giải ở 3 phần khác nhau, chỉ khi nào tổng hợp ý nghĩa 3 phần đó ta mới có thể hiểu điều Dịch học muốn nói.
Thứ 1 là Hà Thư
Thứ 2 là Tứ tượng hay 4 dạng
Thứ 3 là Ngũ hành hay 5 hình
Chúng ta sẽ nói rõ điều nay sau phần ngũ hành hay 5 hình.
Dịch học được diễn giải bằng các vạch là sự tiếp nối Dịch nút số vì nút là các nút thực thể có trước khi loài người biết đến ký hiệu: những ký hiệu đầu tiên là khắc vạch , khắc vạch là từ thuần Việt nghĩa là vết cắt .
Cổ nhân tìm ra cách phân chia thời gian bằng cách dùng bóng nắng cây sào so với các vạch trên mặt đất , 5 vạch chỉ 5 mồng ban ngày và tưởng tượng ra 5 canh ban đêm; vì lẽ này ta có từ kép thời – khắc ; từ này minh định các khắc vạch ban đầu tạo ra do nhu cầu đo bóng nắng định thời gian; từ khắc thực ra chỉ là biến âm của từ cắt trong Việt ngữ về sau những vạch này trở thành những chữ , rất có thể đây chính là những chữ đầu tiên và cũng là mẫu mực cho sự hình thành chữ Trung hoa về sau .
Tập tục cổ xưa đo bóng nắng bằng cây sào tre ngày nay còn lưu giữ trọng việc trồng cây nêu ngày Tết , việc này giúp ta minh định : việc đo bóng nắng định thời khắc chỉ có thể phát sinh ở vùng nhiệt đới vì ở đấy mới có tre dài mọc tự nhiên , điều này giúp xác định quê hương của Dịch học là vùng nhiệt đới.
Việc phát minh và sử dụng khắc vạch như 1 ký hiệu có chứa thông tin đã là bước khởi đầu của con đường dài bất tận, đường đi đến văn minh mà chuẩn mực cứ mỗi ngày nâng cao thêm nên trở thành bất tận , làm gì có điểm dừng gọi là văn minh tột đỉnh ?
A. Đôi ngôi Âm - Dương
Dịch của người Tàu gọi là : Lưỡng Nghi
Âm và dương nghĩa cơ bản là thấy và không thấy; phơi bày ra và ẩn giấu đi, dương là cái cụ thể âm là trừu tượng; dương là hữu hình âm là vô hình.
Dương biểu thị bằng vạch đứt ___ ___
Âm biểu thị bằng vạch liền ________
Ấn định như vậy của Dịch học Họ Hùng ngược hẳn Dịch học thông hành của người Tàu hiện nay
Ta xác định được vậy nhờ 2 cụm từ trong tục ngữ Việt – êm xuôi trót lọt và giang dở đứt đoạn.
Giang dở hay dương dở chỉ sự việc chưa hoàn thành, bị cắt ngang nó được giải thích bằng từ kép đi kèm đứt đoạn
Chữ dương này chính là chữ dương trong âm dương. Hình ảnh chỉ dẫn ở câu trên đúng là vạch đứt.
Ngược lại cụm từ: êm suôi trót lọt chỉ sự tiến triển liên tục đưa đến hoàn thành tốt đẹp, hình ảnh nó gợi ra không gì khác hơn là vạch liền; êm → âm
Tóm lại: âm tượng trưng bởi vạch liền, dương tượng trưng cho vạch đứt
Vạch liền chỉ những gì không thấy được, vô hình vô ảnh không khối lượng nên liên tục
Ngược lại: vạch đứt chỉ những gì có thể nhìn thấy được hay hữu hình do đó gián cách đứt đoạn . Mọi vật hiện hữu đều có thể qui vào 2 khuôn khổ trên và người ta thường lầm lẫn những gì đối nghịch nhau là 1 lưỡng nghi hay đôi ngôi Như nóng là âm lạnh là dương, nhẹ là âm nặng là dương, đàn ông là dương đàn bà là âm v..v..
Thực ra có 1 cặp đối nghịch không nhất thiết là có đôi ngôi hay lưỡng nghi
Ta chỉ có 1 lưỡng nghi khi 2 thành phần phối hợp để tạo thành 1 chỉnh thể hay sinh ra 1 cái gì mới .
Thí dụ: đàn ông là âm, đàn bà là dương (Dịch học họ Hùng ngược với Dịch của Tàu) không hề là 1 lưỡng nghi nhưng vợ và chồng lại là đôi ngôi trong cái chỉnh thể “gia đình”
Con người là 1 lưỡng nghi điển hình : thân xác là Dương chứa cái tinh anh là tinh thần ở trong ; âm (ém ở trong)
Thí dụ nữa : chữ là 1 lưỡng nghi trong đó phần dấu hiệu là dương ở ngoài, phần thông tin là âm tàng chứa ở trong.
Hình ảnh chày cối cũng là 1 lưỡng nghi điển hình; chày dã xuống cối chặn lại hợp công biến thóc thành gạo.
Chày là đoạn cây dài, chính là hình tượng vạch liền, cối có chỗ lõm đựng thóc là nơi nhận đầu cây chày đâm xuống, chỗ lõm cho ta tượng vạch đất và chày → chài - chai, trai; cối → cái – gái
Chày cối chính là 1 gợi ý cho âm dương, cối là dương, chày là âm. Người Tàu âm chữ ‘chày – cối’ thành ‘chử – cửu’, sở dĩ ta dám nói dịch học khởi phát ở Việt nam chính vì biến âm chày →chai- trai; cối → cái – gái còn chử - cửu của người Tàu chẳng liên quan gì tới âm – dương trai gái cả.
Hán văn biến từ ‘cối’ thành ‘cổ’ nghĩa là cái trống , đồng cổ là trống đồng , khi liên kết dãy từ ngữ : âm-dương , chày cối , cối đồng , dã (gạo) , quẻ Lôi địa Dự và nước Dạ lang thì phát hiện ra ̣điều vô cùng quan trọng mang tính quyết định đối với lịch sử Việt – Hoa . ( xem Sử thuyết họ Hùng ).
Có học giả Trung Hoa đưa ra kiến giải : vạch đứt vạch liền chính là hình ảnh sinh thực khí nam và nữ, kiến giải này có sự hợp lý của nó; thực đơn sơ nhưng cũng rất chính xác vì: sinh sinh chi vị Dịch, quy luật cốt cán của Dịch học là sinh ra, đẻ ra mà muốn sinh đẻ thì trước hết phải có thai, muốn có thai thì phải có sự giao hợp của nam và nữ.
Từ đôi ngôi hay lưỡng nghi ta nhận biết định luật quan trọng nhất của Dịch học.
Trong vũ trụ không có sự vật chuyển biến đơn lập, một vật luôn luôn thay đổi cùng với mặt đối của nó.
Không có thấp sao có cao .
Có kẻ mất thì có người được
Bên bán phải cùng có với bên mua
Chết là bước khỏi cõi tự nhiên đồng thời là bước vào cõi siêu nhiên.
Viên đạn bắn đi thì khẩu súng giật ngược lại.
Nơi đây được làm lạnh thì chỗ khác phải nóng lên .
Sự khác biệt giữa tư duy Dịch học và sự suy nghĩ thông thường tương tự như sự khác biệt giữa kế toán đơn và kế toán kép, 1 phát sinh trong kế toán kép luôn luôn có 1 đối ứng, mọi chuyển biến trong vũ trụ đều như thế, luôn luôn có đối ứng nên tư duy Dịch học là tư duy sóng đôi hay lưỡng lập.
B. 4 dạng hay Tạng:
Dịch học người Tàu chuyển ngữ thành tứ tượng
Ở trang trên đã nói đến Luật sóng đôi hay lưỡng lập; khi đã có 1 lưỡng nghi thì đồng thời cũng có 1 lưỡng nghi sóng đôi với nó:
4 Tạng = 2 (2 ngôi)
Hán Tự : Tứ Tượng = 2 (Lưỡng Nghi)
1 lưỡng nghi là: Thái âm – Thái dương
1 lưỡng nghi là: Thiếu âm – Thiếu dương
Đồ hình 4 dạng hay Tạng
Ta thấy: 4 tượng hình thành bởi 2 tầng âm dương, quy luật sắp đặt và chuyển từ cực này sang cực kia như sau:
Xuống 1 tầng thì độ số nhân đôi nếu :
- Tượng vạch 1 tầng ta có :
Âm
Dương - Tương tự với tượng vạch 6 tầng. Ta có: 64 quẻ sắp xếp theo độ số:
1 ______
2 ______
4 ______
8 ______
16 ______
32 ______
Tượng vạch chuyển từ: thuần Kiền đến thuần Khôn.
63___ sang 0 ___
0 _ _ sang 63 _ _
Sự chuyển biến tuần tự theo quy luật giảm 1, tăng 1 cho tới khi chuyển hẳn thành mặt đối.
Ý nghĩa của 4 tượng:
Ta đã thấy tượng vạch 1 tầng đã quy mọi vật thể trong vũ trụ vào 2 khuôn khổ, âm và dương, ở tầng vật thể các quy luật vật lý chi phối sự tồn tại và biến hoá, chuyển động của sự vật.
Sang tới tượng vạch 2 tầng, tức là tứ tượng của Dịch học, đây là thế giới của những cơ thể nói khác đi, đây là tầng sinh vật gồm 2 ngành chính là thực vật và động vật.
Sinh vật cũng là 1 vật thể nên cũng chịu sự chi phối của quy luật vật lý, cùng lúc ấy vì ở tầng cao hơn cơ thể còn chịu sự chi phối của các quy luật sinh học.
1 cơ thể luôn có phần nội thân xác lập bởi 1 âm – 1 dương và bản thân cơ thể ấy luôn tồn tại trong 1 môi trường: cũng là 1 âm + 1 dương. Như thế 1 cơ thể luôn có sự tương tác giữa 1 âm 1 dương ở bên trong và bên ngoài giữa bản thân và môi trường.
Nếu sự tương tác trao đổi chất diễn ra đều đặn, liên tục trong 1 thời gian nhất định, thì thời gian đó gọi là thời gian sống.
Đồ hình mô tả chung như sau:
Về mặt thân xác thì con người cũng chỉ là 1 sinh vật như bao sinh vật khác cũng chịu sự chi phối của 2 tầng quy luật tầng vật lý và tầng sinh lý.
Tứ tượng mô tả con người trong vũ trụ như sau:
Thái âm chỉ tinh thần
Thái Dương chỉ thân thể
Thiếu âm chỉ môi trường tự nhiên
Thiếu dương chỉ môi trường xã hội
Con người là 1 sinh vật xã hội nên vận dụng tứ tượng để mô phỏng cũng có những nét riêng, nét đặc thù chỉ có đối với xã hội loài người
con người là sự lưỡng hợp vừa là thần vừa là vật, thần linh nhập trong xác phàm đấy là định nghĩa chữ “người” của Dịch học. Khi nhìn ở tầm “siêu” vĩ mô nghĩa là xét mối tương quan của cả loài người và vũ trụ, Dịch học mô tả và diễn giải ở 3 phần khác nhau, chỉ khi nào tổng hợp ý nghĩa 3 phần đó ta mới có thể hiểu điều Dịch học muốn nói.
Thứ 1 là Hà Thư
Thứ 2 là Tứ tượng hay 4 dạng
Thứ 3 là Ngũ hành hay 5 hình
Chúng ta sẽ nói rõ điều nay sau phần ngũ hành hay 5 hình.
