Bách Việt trùng cửu – nguồn https://bahviet18.com/2020/10/15/di-tich-tho-tan-vien-son/
Thư tịch của làng Ngọc Nhị, tổng Cẩm Đái, huyện Bất Bạt, tinh Sơn Tây (dịch từ bản khai năm 1938).
Xưa thời Hồng Bàng Thị, Kinh Dương Vương là dòng Thần Nông Thị. Kinh Dương Vương húy là Khư (quốc sử chép thành Lộc Tục), sinh ra Lạc Long Quân, húy là Nghi (quốc sử chép thành Sùng Lãm). Thời đó con gái của Đế Lai là Âu Cơ, tên là Mỹ (còn có tên là Thầm) ở tại động Lăng Sương (có thuyết cho rằng tổ của Vương Mẫu ở tại đó, thuộc huyện Thanh Nguyên), đi ra bãi Trường Sa (có thuyết cho rằng Vương Mẫu đi hái dâu ở bãi đó tại xã Sơn Bạn, huyện Bất Bạt). Long Quân yêu thích nhan sắc đó nên đã cùng quyến luyến. Mười tháng mang thai sinh ra trăm trứng. Sau khoảng một tháng (có chỗ cho là bảy ngày), trăm trứng nở ra những người con trai, không cần bú mớm mà vẫn lớn lên. Lúc mới sinh ra là ở Mộc Châu nên Mộc Châu là đất tổ.
Một ngày Long Quân nói với Âu Cơ rằng:
– Ta là giống Rồng, nàng là giống Tiên, không cùng chủng loại, khó bề hợp tính, nên phải chia biêt, phân 50 người con theo cha về biển là Thủy tinh:
Lân Lang, Xích Lang, Quỳnh Lang, Mật Lang, Thái Lang, Vĩ Lang, Đổng Lang, Yến Lang, Tiêu Lang, Diệu Lang, Tĩnh Lang, Vân Lang, Tập Lang, Ngõ Lang, Cấp Lang, Tiếu Lang, Chẩn Lang, Hoan Lang, Chiêm Lang, Khương Lang, La Lang, Thăng Lang, Tán Lang, Quyền Lang, Đường Lang, Kiều Lang, Dũ Lang, Ác Lang, Hạn Lang, Liệt Lang, Ưu Lang, Thống Lang, Lý Lang, Thế Lang, Tường Lang, Tróc Lang, Tang Lang, Cốc Lang, Minh Lang, Tửu Lang, Chiểu Lang, Kết Lang, Điểm Lang, Trưởng Lang, Thuận Lang, Tẩm Lang, Thai Lang, Triệu Lang, Ích Lang.
50 người con theo mẹ lên núi là Sơn tinh:
Hương Lang, Thiêm Lang, Thận Lang, Văn Lang, Võ Lang, Linh Lang, Tịnh Lang, Hắc Lang, Quản Lang, Cao Lang, Tế Lang, Thỉnh Lang, Mã Lang, Chiếu Lang, Khang Lang, Chỉnh Lang, Đào Lang, Nguyên Lang, Cẩm Lang, Xuyến Lang, Yêu Lang, Yếu Lang, Phái Lang, Tài Lang, Lạm Lang, Triệu Lang, Quốc Lang, Lưu Lang, Lộ Lang, Quế Lang, Diêm Lang, Nhị Lang, Huyền Lang, Á Lang, Nguyệt Lang, Sâm Lang, Biện Lang, Triều Lang, Quản Lang, Canh Lang, Thải Lang, Lôi Lang, Thấu Lang, Việt Lang, Thuật Lang, Mãn Lang, Long Lang, Tỷ Lang, Tuấn Lang, Ninh Lang
Lên núi xuống biển, có sự thì cùng gọi nhau.
Vương tên Hương Lang, tức là tôn húy Tản Viên Tam Vị Đại vương vậy.
Thời Đường Nghiêu, hồng thủy bao trùm. Lạc Long Quân sai trăm người con trai cùng nhau trị thủy. Khi đó chỉ có Vương có oai anh võ dũng, đức cao đạo lớn, có thuật thần tiên, mới đọc ước chú làm cho đá vỡ tung tóe, hiện thành cây gậy sắt, lấy gậy đó mà chỉ vào nước thì nạn thủy tai mới hết, là người có công đầu vậy.
Đến khi quân Ngô nước Tần khởi binh, thỉnh Vương đến giúp, quả nhiên được đại thắng (hai chuyện này theo y như bản cũ mà không thể khảo được), tấu mừng.
Sau Đại vương theo miền biển mà về, vào cửa biển Thần Phù, lại qua các quận, muốn tìm được đất tốt, lên núi Đông Nhạc, Yên Tử, xem cảnh trí, nhân qua ở Phạm Xá, Hoa Quật. Rồi đó ngược sông Cái mà qua đất Long Biên (có chỗ cho là Đỗ). Tiếp tới bến Chấn, muốn ở lại đó nhưng rồi lại ngược sông Lô lên thượng nguồn, qua huyện Phúc Lộc, tới bến Bạn Phiên, nhìn về núi xanh Tam Đảo, đất quý hội loan là đô thành cũ của Hùng Vương. Nhân đó về Mộc Châu xem ngắm phong thủy, theo thế rồng uốn lượn cho đến núi Tản Viên, thấy có 3 ngọn cao vót hơn vạn nhận, thật là đẹp thay, mờ tỏ không thể gọi tên được. Lại thêm nhiều xóm thôn dân cư trù phú tập trung, bất giác thấy lòng trong sáng, chất phác mà thích thú vô cùng. Bèn mới mở một con đường lên, lập cung ở đỉnh đó, thuộc đất của sách Thủ Pháp (nay là Thượng thần cung theo hướng Cấn – Khôn làm chỗ ngự chính, còn Hạ thần cung là nơi để cầu đảo, cung Đông Tây là nơi cáo chúc, Nam Bắc thần cung là nơi tạm trú).
Vương lúc thì đi ra sông Tiểu Hoành xem đánh cá, qua các huyện Ma Nghĩa, Phúc Lộc, lạc tới xứ Bi Bi xã Cổ Đằng, thường tạm trú ở đó. Đến xã Tam Vật Lại thấy phong cảnh đẹp mà lập hành cung. Lại đi xem đánh cá ở sông Tiểu Hoành, qua tám xã Thuỵ Phiêu, Tam Sơn, Lễ Toàn, Nhân Lý, Văn Khê, Xuân Hương, An Phúc, Tung Cao của huyện Phúc Lộc, rồi xa giá trở về cung, xa trông cửa biển Thần Phù, sai người dân không được làm tắc đường thủy.
Lại thường đi săn tới xã An Diệu huyện Mỹ Lương, tạo cung Mang Sơn, lưu ruộng thờ để cho việc thờ cúng, định việc hàng năm tiết Xuân, tiết Đông nhân dân các xã theo như lệ đánh cá cùng nhau thờ phụng. Tháng 8, tháng 9 xã Tam Vật Lại phụng đón tới xã Khả Lê, lập làm điện thờ bằng tranh cỏ, đánh cá để tế các thần, cùng người dân địa phương đều đến đền để làm lễ phụng thờ.
Trước đó, Hùng Vương có một người con gái là Mị Nương, dung nhan tuyệt đẹp. Thục Vương Phán đến cầu hôn mà không được. Đến khi Vương gặp thấy thích mà cầu hôn. Đang lúc Thủy Tinh cũng đến tranh cưới, nên cùng đua thử phép tiên. Vương tay cầm gậy sắt, chỉ núi núi lở, chỉ đất đất nứt, chỉ nước nước cạn. Lại có thể ra vào trong đá như không. Thủy Tinh muốn chống với Vương, nhằm Vương, niệm thần chú, phun nước thần. Trong chớp mắt không trung hóa thành mây mưa, trời đất chuyển động.
Hùng Vương nói: Ta chỉ có một con gái, giờ có hai người hiền. Ai mà có sính lễ đem đến trước, ta sẽ gả cho.
Vương bèn chuẩn bị sính lễ đến trước, đón Mị Nương về động trên núi. Sau ba ngày, Thủy Tinh mới tới, tức giận không được nên dẫn các loài thủy tộc mà đánh đến mà chiếm lấy. Vương và Hùng Vương ngầm buông lưới sắt ở bến Thụy Hương của huyện Từ Liêm mà ngăn binh thủy tộc không tiến được. Thủy Tinh mới mở riêng một dải sông nhỏ cắt ngang từ Lị Nhân tới vùng sơn cước Quảng Oai nối lên thượng ngạn cửa sông Hát, ra sông Cái nhập vào sông Đà mà tấn công sau núi Tản Viên. Lại mở một sông nhỏ cắt ngang, gọi là sông Bờ theo mặt trước của núi Tản Viên.
Vương mới dùng phép thần, gọi người dân trên núi lấy tre làm rào giắt trên núi để ngăn. Lệnh cho người dân cứ thấy mai ngạnh nổi trên nước trước rào thì đều chém. Thây rắn, cá, ba ba, thuồng luồng nổi tắc cả dòng sông. Thủy Tinh lấy làm thù hận, nuôi quân tích oán, mỗi năm tháng Bảy tháng Tám thường đến khiêu chiến ở dưới núi, nên dân thường bị gió to nước lớn làm hại. Nguyên là Vương có một cuốn sách ước có phép tiên trường sinh, pháp lực rất lớn nên quân thủy tộc không thể gây họa.
Vương có tài dẹp loạn, giữ nước giúp dân, gìn giữ xã tắc nên người đời đều xưng là Chúa tể quốc gia Phúc thần đệ nhất. Mỗi khi lập triều đại mới thường mong có âm trợ nên sai sứ giả đến phong tặng thêm.
Vương đệ là Quý, mọi đức đều tốt, quảng đại khoan hòa, có tài lạ chí lớn, giúp nước yên dân, giúp vững xã tắc, ở bên đỉnh núi Nam, tên hiệu là Quý Vương Cao Sơn Tứ vị.
Lại tham khảo Giao Châu ký của Lỗ Công nói đến sự việc xưa tương truyền rằng Đại vương thường nói:
– Ta vốn là Sơn Tinh, nơi sống ở Nam Việt, gọi là Quốc chủ Đại Vương, cùng với Thủy Tinh ra trận giao chiến, thắng ở Phong Châu, nên nhân đó sống ở núi Gia Ninh. Lại xưng là cháu họ Nguyễn, sinh vào thời Chu Noãn Vương.
Vương thọ 109 tuổi, ngày 4 tháng 5 năm Giáp Tí bay lên hóa sinh. Trước đây Vương thường đi vãng du săn bắn tới xã An Diệu huyện Mỹ Lương, nghỉ ngơi tại đó, lập thành cung xá tên gọi là điện Mang Sơn. Lấy xã An Diệu làm dân tạo lệ phụng sự hương hỏa, mỗi năm xuân tháng 2 dùng trâu một con, dê một con, lợn hai con để làm nghi thức cúng tế.
Vương thường đi vãng du đến sông Tiểu Hoành xem đánh cá tới xã An Vệ huyện Ma Nghĩa thấy một khu Thanh Lan Bảo Sơn, có hình rồng chầu về tổ, mới lập làm cung xá để ở, lấy xã An Vệ làm tạo lệ phụng sự hương hỏa, mỗi năm mùa xuân tháng 2 dùng trâu một con, dê một con, lợn một đầu mà làm nghi lễ cúng tế.
Vương thường đi săn bắn tới xã Cổ Đằng huyện Ma Nghĩa nghỉ ngơi, lập cung xá gọi là Nam cung điện, ở xứ Bi Bi lập 4 cột đá, 8 con lợn đá gồm 1 lợn mẹ và 7 lợn con để lưu làm di tích. Lấy xã Cổ Đằng làm tạo lệ phụng sự hương hỏa, mỗi năm mùa xuân tháng 2 dùng trâu một con, dê một con, lợn một đầu mà làm nghi lễ cúng tế.
Vương thường đi vãng du sông Tiểu Hoành xe đánh cá đến xã Tam Sơn huyện Phúc Lộc lập làm cung xá một dãy, tạm trú ở đó, nay gọi là điện Cửu Miếu. Hàng nằm các xã Tam Sơn, Nhân Lý, Văn Khê, Xuân Hương, Lễ Toàn, An Phúc, Tung Cao lấy ngày 10 tháng 10 phụng nghênh tại điện Quán Thánh đến điện Cửu Miếu, cùng nhau thờ cúng, tới ngày 15 đánh cá để làm lễ cúng tế.
Đại mẫu của Vương thường du ở bãi Trường Sa, gặp Lạc Long Quân đi đến đó (tới xã Bạn Sơn tạo đền một dãy để phụng thờ, gọi là đền Trung cung, lấy xã Sơn Bạn làm tạo lệ phụng thờ hương hỏa, hàng năm mỗi xuân tháng 2 dùng lợn một đầu để làm nghi lễ cúng tế).
Các triều đại có phong mỹ tự. Các đạo sắc chỉ này được đựng trong 10 kiện…
(phần dưới là kê nội dung các sắc chỉ phong tặng mỹ tự, thời gian tu sửa các miếu điện, bạn tặng các tế phẩm cho các cung điện khác nhau thờ Tản Viên Sơn).
Thư tịch của làng Ngọc Nhị, tổng Cẩm Đái, huyện Bất Bạt, tinh Sơn Tây (dịch từ bản khai năm 1938).
Xưa thời Hồng Bàng Thị, Kinh Dương Vương là dòng Thần Nông Thị. Kinh Dương Vương húy là Khư (quốc sử chép thành Lộc Tục), sinh ra Lạc Long Quân, húy là Nghi (quốc sử chép thành Sùng Lãm). Thời đó con gái của Đế Lai là Âu Cơ, tên là Mỹ (còn có tên là Thầm) ở tại động Lăng Sương (có thuyết cho rằng tổ của Vương Mẫu ở tại đó, thuộc huyện Thanh Nguyên), đi ra bãi Trường Sa (có thuyết cho rằng Vương Mẫu đi hái dâu ở bãi đó tại xã Sơn Bạn, huyện Bất Bạt). Long Quân yêu thích nhan sắc đó nên đã cùng quyến luyến. Mười tháng mang thai sinh ra trăm trứng. Sau khoảng một tháng (có chỗ cho là bảy ngày), trăm trứng nở ra những người con trai, không cần bú mớm mà vẫn lớn lên. Lúc mới sinh ra là ở Mộc Châu nên Mộc Châu là đất tổ.
Một ngày Long Quân nói với Âu Cơ rằng:
– Ta là giống Rồng, nàng là giống Tiên, không cùng chủng loại, khó bề hợp tính, nên phải chia biêt, phân 50 người con theo cha về biển là Thủy tinh:
Lân Lang, Xích Lang, Quỳnh Lang, Mật Lang, Thái Lang, Vĩ Lang, Đổng Lang, Yến Lang, Tiêu Lang, Diệu Lang, Tĩnh Lang, Vân Lang, Tập Lang, Ngõ Lang, Cấp Lang, Tiếu Lang, Chẩn Lang, Hoan Lang, Chiêm Lang, Khương Lang, La Lang, Thăng Lang, Tán Lang, Quyền Lang, Đường Lang, Kiều Lang, Dũ Lang, Ác Lang, Hạn Lang, Liệt Lang, Ưu Lang, Thống Lang, Lý Lang, Thế Lang, Tường Lang, Tróc Lang, Tang Lang, Cốc Lang, Minh Lang, Tửu Lang, Chiểu Lang, Kết Lang, Điểm Lang, Trưởng Lang, Thuận Lang, Tẩm Lang, Thai Lang, Triệu Lang, Ích Lang.
50 người con theo mẹ lên núi là Sơn tinh:
Hương Lang, Thiêm Lang, Thận Lang, Văn Lang, Võ Lang, Linh Lang, Tịnh Lang, Hắc Lang, Quản Lang, Cao Lang, Tế Lang, Thỉnh Lang, Mã Lang, Chiếu Lang, Khang Lang, Chỉnh Lang, Đào Lang, Nguyên Lang, Cẩm Lang, Xuyến Lang, Yêu Lang, Yếu Lang, Phái Lang, Tài Lang, Lạm Lang, Triệu Lang, Quốc Lang, Lưu Lang, Lộ Lang, Quế Lang, Diêm Lang, Nhị Lang, Huyền Lang, Á Lang, Nguyệt Lang, Sâm Lang, Biện Lang, Triều Lang, Quản Lang, Canh Lang, Thải Lang, Lôi Lang, Thấu Lang, Việt Lang, Thuật Lang, Mãn Lang, Long Lang, Tỷ Lang, Tuấn Lang, Ninh Lang
Lên núi xuống biển, có sự thì cùng gọi nhau.
Vương tên Hương Lang, tức là tôn húy Tản Viên Tam Vị Đại vương vậy.
Thời Đường Nghiêu, hồng thủy bao trùm. Lạc Long Quân sai trăm người con trai cùng nhau trị thủy. Khi đó chỉ có Vương có oai anh võ dũng, đức cao đạo lớn, có thuật thần tiên, mới đọc ước chú làm cho đá vỡ tung tóe, hiện thành cây gậy sắt, lấy gậy đó mà chỉ vào nước thì nạn thủy tai mới hết, là người có công đầu vậy.
Đến khi quân Ngô nước Tần khởi binh, thỉnh Vương đến giúp, quả nhiên được đại thắng (hai chuyện này theo y như bản cũ mà không thể khảo được), tấu mừng.
Sau Đại vương theo miền biển mà về, vào cửa biển Thần Phù, lại qua các quận, muốn tìm được đất tốt, lên núi Đông Nhạc, Yên Tử, xem cảnh trí, nhân qua ở Phạm Xá, Hoa Quật. Rồi đó ngược sông Cái mà qua đất Long Biên (có chỗ cho là Đỗ). Tiếp tới bến Chấn, muốn ở lại đó nhưng rồi lại ngược sông Lô lên thượng nguồn, qua huyện Phúc Lộc, tới bến Bạn Phiên, nhìn về núi xanh Tam Đảo, đất quý hội loan là đô thành cũ của Hùng Vương. Nhân đó về Mộc Châu xem ngắm phong thủy, theo thế rồng uốn lượn cho đến núi Tản Viên, thấy có 3 ngọn cao vót hơn vạn nhận, thật là đẹp thay, mờ tỏ không thể gọi tên được. Lại thêm nhiều xóm thôn dân cư trù phú tập trung, bất giác thấy lòng trong sáng, chất phác mà thích thú vô cùng. Bèn mới mở một con đường lên, lập cung ở đỉnh đó, thuộc đất của sách Thủ Pháp (nay là Thượng thần cung theo hướng Cấn – Khôn làm chỗ ngự chính, còn Hạ thần cung là nơi để cầu đảo, cung Đông Tây là nơi cáo chúc, Nam Bắc thần cung là nơi tạm trú).
Vương lúc thì đi ra sông Tiểu Hoành xem đánh cá, qua các huyện Ma Nghĩa, Phúc Lộc, lạc tới xứ Bi Bi xã Cổ Đằng, thường tạm trú ở đó. Đến xã Tam Vật Lại thấy phong cảnh đẹp mà lập hành cung. Lại đi xem đánh cá ở sông Tiểu Hoành, qua tám xã Thuỵ Phiêu, Tam Sơn, Lễ Toàn, Nhân Lý, Văn Khê, Xuân Hương, An Phúc, Tung Cao của huyện Phúc Lộc, rồi xa giá trở về cung, xa trông cửa biển Thần Phù, sai người dân không được làm tắc đường thủy.
Lại thường đi săn tới xã An Diệu huyện Mỹ Lương, tạo cung Mang Sơn, lưu ruộng thờ để cho việc thờ cúng, định việc hàng năm tiết Xuân, tiết Đông nhân dân các xã theo như lệ đánh cá cùng nhau thờ phụng. Tháng 8, tháng 9 xã Tam Vật Lại phụng đón tới xã Khả Lê, lập làm điện thờ bằng tranh cỏ, đánh cá để tế các thần, cùng người dân địa phương đều đến đền để làm lễ phụng thờ.
Trước đó, Hùng Vương có một người con gái là Mị Nương, dung nhan tuyệt đẹp. Thục Vương Phán đến cầu hôn mà không được. Đến khi Vương gặp thấy thích mà cầu hôn. Đang lúc Thủy Tinh cũng đến tranh cưới, nên cùng đua thử phép tiên. Vương tay cầm gậy sắt, chỉ núi núi lở, chỉ đất đất nứt, chỉ nước nước cạn. Lại có thể ra vào trong đá như không. Thủy Tinh muốn chống với Vương, nhằm Vương, niệm thần chú, phun nước thần. Trong chớp mắt không trung hóa thành mây mưa, trời đất chuyển động.
Hùng Vương nói: Ta chỉ có một con gái, giờ có hai người hiền. Ai mà có sính lễ đem đến trước, ta sẽ gả cho.
Vương bèn chuẩn bị sính lễ đến trước, đón Mị Nương về động trên núi. Sau ba ngày, Thủy Tinh mới tới, tức giận không được nên dẫn các loài thủy tộc mà đánh đến mà chiếm lấy. Vương và Hùng Vương ngầm buông lưới sắt ở bến Thụy Hương của huyện Từ Liêm mà ngăn binh thủy tộc không tiến được. Thủy Tinh mới mở riêng một dải sông nhỏ cắt ngang từ Lị Nhân tới vùng sơn cước Quảng Oai nối lên thượng ngạn cửa sông Hát, ra sông Cái nhập vào sông Đà mà tấn công sau núi Tản Viên. Lại mở một sông nhỏ cắt ngang, gọi là sông Bờ theo mặt trước của núi Tản Viên.
Vương mới dùng phép thần, gọi người dân trên núi lấy tre làm rào giắt trên núi để ngăn. Lệnh cho người dân cứ thấy mai ngạnh nổi trên nước trước rào thì đều chém. Thây rắn, cá, ba ba, thuồng luồng nổi tắc cả dòng sông. Thủy Tinh lấy làm thù hận, nuôi quân tích oán, mỗi năm tháng Bảy tháng Tám thường đến khiêu chiến ở dưới núi, nên dân thường bị gió to nước lớn làm hại. Nguyên là Vương có một cuốn sách ước có phép tiên trường sinh, pháp lực rất lớn nên quân thủy tộc không thể gây họa.
Vương có tài dẹp loạn, giữ nước giúp dân, gìn giữ xã tắc nên người đời đều xưng là Chúa tể quốc gia Phúc thần đệ nhất. Mỗi khi lập triều đại mới thường mong có âm trợ nên sai sứ giả đến phong tặng thêm.
Vương đệ là Quý, mọi đức đều tốt, quảng đại khoan hòa, có tài lạ chí lớn, giúp nước yên dân, giúp vững xã tắc, ở bên đỉnh núi Nam, tên hiệu là Quý Vương Cao Sơn Tứ vị.
Lại tham khảo Giao Châu ký của Lỗ Công nói đến sự việc xưa tương truyền rằng Đại vương thường nói:
– Ta vốn là Sơn Tinh, nơi sống ở Nam Việt, gọi là Quốc chủ Đại Vương, cùng với Thủy Tinh ra trận giao chiến, thắng ở Phong Châu, nên nhân đó sống ở núi Gia Ninh. Lại xưng là cháu họ Nguyễn, sinh vào thời Chu Noãn Vương.
Vương thọ 109 tuổi, ngày 4 tháng 5 năm Giáp Tí bay lên hóa sinh. Trước đây Vương thường đi vãng du săn bắn tới xã An Diệu huyện Mỹ Lương, nghỉ ngơi tại đó, lập thành cung xá tên gọi là điện Mang Sơn. Lấy xã An Diệu làm dân tạo lệ phụng sự hương hỏa, mỗi năm xuân tháng 2 dùng trâu một con, dê một con, lợn hai con để làm nghi thức cúng tế.
Vương thường đi vãng du đến sông Tiểu Hoành xem đánh cá tới xã An Vệ huyện Ma Nghĩa thấy một khu Thanh Lan Bảo Sơn, có hình rồng chầu về tổ, mới lập làm cung xá để ở, lấy xã An Vệ làm tạo lệ phụng sự hương hỏa, mỗi năm mùa xuân tháng 2 dùng trâu một con, dê một con, lợn một đầu mà làm nghi lễ cúng tế.
Vương thường đi săn bắn tới xã Cổ Đằng huyện Ma Nghĩa nghỉ ngơi, lập cung xá gọi là Nam cung điện, ở xứ Bi Bi lập 4 cột đá, 8 con lợn đá gồm 1 lợn mẹ và 7 lợn con để lưu làm di tích. Lấy xã Cổ Đằng làm tạo lệ phụng sự hương hỏa, mỗi năm mùa xuân tháng 2 dùng trâu một con, dê một con, lợn một đầu mà làm nghi lễ cúng tế.
Vương thường đi vãng du sông Tiểu Hoành xe đánh cá đến xã Tam Sơn huyện Phúc Lộc lập làm cung xá một dãy, tạm trú ở đó, nay gọi là điện Cửu Miếu. Hàng nằm các xã Tam Sơn, Nhân Lý, Văn Khê, Xuân Hương, Lễ Toàn, An Phúc, Tung Cao lấy ngày 10 tháng 10 phụng nghênh tại điện Quán Thánh đến điện Cửu Miếu, cùng nhau thờ cúng, tới ngày 15 đánh cá để làm lễ cúng tế.
Đại mẫu của Vương thường du ở bãi Trường Sa, gặp Lạc Long Quân đi đến đó (tới xã Bạn Sơn tạo đền một dãy để phụng thờ, gọi là đền Trung cung, lấy xã Sơn Bạn làm tạo lệ phụng thờ hương hỏa, hàng năm mỗi xuân tháng 2 dùng lợn một đầu để làm nghi lễ cúng tế).
Các triều đại có phong mỹ tự. Các đạo sắc chỉ này được đựng trong 10 kiện…
(phần dưới là kê nội dung các sắc chỉ phong tặng mỹ tự, thời gian tu sửa các miếu điện, bạn tặng các tế phẩm cho các cung điện khác nhau thờ Tản Viên Sơn).
