Thời Tần, vị quận thủ thay thế phò mã Lý Thân ở đất Nam Hải là Nhâm Ngao. Trong "Cao Tổ bản kỷ" được gọi là Viên huyện lệnh đất Bái. Còn trong truyền thuyết Việt gọi là thái thú Tiêu Tư.
Trong khi đó, vùng Chân Định hay Long Xuyên được giao cho một viên quan lệnh là Triệu Đà. Hoa sử chép là Lưu Bang. Còn truyền thuyết Việt gọi ông là Lý Bôn.
Là một quan lệnh địa phương, Triệu Đà - Lưu Bang có trách nhiệm bắt các dân phu phục vụ công trình xây dựng ở Cổ Loa cũng như cho các chuyến đi của Tần Thủy Hoàng. Một lần khi áp giải dân phu, dọc đường dân phu bỏ trốn nhiều, lại gặp trời mưa nên đoàn người bị lạc đường. Triệu Đà biết theo luật nhà Tần nếu đưa dân phu đến muộn và thiếu chắc chắn người đầu tiên bị xử tội chính là vị quan áp giải, nên khi đến vùng Vũ Ninh, Lưu Bang cho thả hết dân phu rồi dẫn nhau lên núi Mang Đãng ẩn náu, trốn tránh sự truy sát của nhà Tần.
Toàn bộ đám dân phu tử tội tôn người tuấn kiệt là Lưu Bang – Lý Bôn lên làm thủ lĩnh, bắt đầu cuộc “khởi nghĩa” kháng Tần. Quân khởi nghĩa ngày thì ẩn náu trong đầm lầy hay rừng rú, đêm thì ra cướp bóc, vì tất nhiên, không cướp bóc thì lấy gì mà ăn. Quân Tần gặp phải chiến tranh du kích của người Việt do vậy thường xuyên bị quấy phá, không cách nào dẹp được.
Lý Bôn là người quê gốc ở đất Phong Châu, đất tổ Hùng Vương, làm quan ở huyện Chân Định, tức vùng Thái Bình – Nam Định ngày nay. Tại đây ông đã kết duyên với con gái một gia đình khá giả họ Lữ ở trong vùng là bà Trình Thị, tức Lữ Trĩ. Khi Triệu Đà bất đắc dĩ cầm đầu dân phu khởi nghĩa ở núi Vũ Ninh, Lữ phu nhân tích cực tham gia tích trữ lương thực, chiêu mộ dân binh. Vùng Chân Định trở thành căn cứ kháng chiến phục vụ cho quân khởi nghĩa. Cứ như vậy trong vòng mười năm.
Khi Tần Thủy Hoàng mất, loạn lạc các nơi nổi lên. Ở vùng nước Sở tại Hồ Nam có nhà họ Hạng, dòng dõi vương tôn quý tộc Sở khởi nghĩa. Thế cục thiên hạ uy hiếp trực tiếp đến vùng đất Nam Hải, nên buộc vị quận thủ Nam Hải lúc này là Nhâm Ngao phải tính kế tìm cách tự bảo vệ mình.
Nhâm Ngao bèn phải giảng hòa với quân khởi nghĩa của Triệu Đà – Lý Bôn, mà lúc này đã lan rộng với các căn cứ từ Thái Bình (Chân Định), Dạ Trạch (Khoái Châu, Hưng Yên) và núi Vũ Ninh (Quế Võ, Bắc Ninh). Triệu Đà nhân lúc Nhâm Ngao thất thế đã chiếm luôn quận Nam Hải mà tự xưng là Chúa công, mà sau được các thần tích và sắc phong ở Thái Bình gọi là Nam Hải Đại vương.
Quân khởi nghĩa kháng Tần chia làm 2 hướng tấn công vào Tần đô. Quân Sở đi theo hướng Bắc, gặp nhiều khó khăn vì phải đương đầu với quân chủ lực của nhà Tần do đại tướng Chương Hàm chỉ huy. Quân của Triệu Đà – Lưu Bang vòng theo hướng Nam, dễ dàng lấy lại được vùng Tượng quận xưa của Tây Âu, rồi tấn công vào đất Ba Thục.
Năm 206 TCN, sử ghi nhà Tần sụp đổ, Triệu Đà giết các trưởng lại nhà Tần mà xưng Vương. Cũng năm này, Lưu Bang tiến vào kinh đô nhà Tần, bắt Tần Nhị Thế, rồi được phong là Hán Vương.
Cuộc phân tranh thiên hạ giữa Hạng Sở và Hán Triệu còn kéo dài trong nhiều năm sau đó. Đã có lúc quân Sở, được các thần tích Việt gọi là giặc Lương, tấn công vào quê hương bản quán của quân Triệu là đất Nam Hải. Quân Triệu thiệt hại nặng nề trong trận này. Lữ phu nhân Trình Thị may mắn trốn thoát khỏi vòng vây về hội ngộ với Hán Vương.
Cuối cùng thì thiên hạ được định đoạt về tay họ Lưu. Lưu Bang xưng là Hoàng đế, tức Triệu Vũ Đế - Lý Nam Đế, phong Trình Thị là Lữ Hoàng hậu, đặt tên nước là Vạn Xuân. Khởi nghĩa áo vải của Triệu Đà – Lưu Bang đã đánh dấu bước ngoặt vĩ đại trong sử Việt, chuyển từ thời phong kiến phân quyền cho các chư hầu sang phong kiến tập quyền trung ương thống nhất.
Câu đối về Triệu Vũ Đế ở đình Xuân Quan (Long Hưng điện):
Nhất chỉ dĩ vô Tần, vạn lý khai tiên Mân Lạc thống
Lưỡng lập hà nan Hán, ức niên xương thủy đế vương cơ.
Dịch nghĩa:
Một lệnh dẹp không Tần, mở ra vạn dặm thống Mân Lạc
Hai ngôi sánh cùng Hán, nền móng muôn năm khởi đế vương.
Trong khi đó, vùng Chân Định hay Long Xuyên được giao cho một viên quan lệnh là Triệu Đà. Hoa sử chép là Lưu Bang. Còn truyền thuyết Việt gọi ông là Lý Bôn.
Là một quan lệnh địa phương, Triệu Đà - Lưu Bang có trách nhiệm bắt các dân phu phục vụ công trình xây dựng ở Cổ Loa cũng như cho các chuyến đi của Tần Thủy Hoàng. Một lần khi áp giải dân phu, dọc đường dân phu bỏ trốn nhiều, lại gặp trời mưa nên đoàn người bị lạc đường. Triệu Đà biết theo luật nhà Tần nếu đưa dân phu đến muộn và thiếu chắc chắn người đầu tiên bị xử tội chính là vị quan áp giải, nên khi đến vùng Vũ Ninh, Lưu Bang cho thả hết dân phu rồi dẫn nhau lên núi Mang Đãng ẩn náu, trốn tránh sự truy sát của nhà Tần.
Toàn bộ đám dân phu tử tội tôn người tuấn kiệt là Lưu Bang – Lý Bôn lên làm thủ lĩnh, bắt đầu cuộc “khởi nghĩa” kháng Tần. Quân khởi nghĩa ngày thì ẩn náu trong đầm lầy hay rừng rú, đêm thì ra cướp bóc, vì tất nhiên, không cướp bóc thì lấy gì mà ăn. Quân Tần gặp phải chiến tranh du kích của người Việt do vậy thường xuyên bị quấy phá, không cách nào dẹp được.
Lý Bôn là người quê gốc ở đất Phong Châu, đất tổ Hùng Vương, làm quan ở huyện Chân Định, tức vùng Thái Bình – Nam Định ngày nay. Tại đây ông đã kết duyên với con gái một gia đình khá giả họ Lữ ở trong vùng là bà Trình Thị, tức Lữ Trĩ. Khi Triệu Đà bất đắc dĩ cầm đầu dân phu khởi nghĩa ở núi Vũ Ninh, Lữ phu nhân tích cực tham gia tích trữ lương thực, chiêu mộ dân binh. Vùng Chân Định trở thành căn cứ kháng chiến phục vụ cho quân khởi nghĩa. Cứ như vậy trong vòng mười năm.
Khi Tần Thủy Hoàng mất, loạn lạc các nơi nổi lên. Ở vùng nước Sở tại Hồ Nam có nhà họ Hạng, dòng dõi vương tôn quý tộc Sở khởi nghĩa. Thế cục thiên hạ uy hiếp trực tiếp đến vùng đất Nam Hải, nên buộc vị quận thủ Nam Hải lúc này là Nhâm Ngao phải tính kế tìm cách tự bảo vệ mình.
Nhâm Ngao bèn phải giảng hòa với quân khởi nghĩa của Triệu Đà – Lý Bôn, mà lúc này đã lan rộng với các căn cứ từ Thái Bình (Chân Định), Dạ Trạch (Khoái Châu, Hưng Yên) và núi Vũ Ninh (Quế Võ, Bắc Ninh). Triệu Đà nhân lúc Nhâm Ngao thất thế đã chiếm luôn quận Nam Hải mà tự xưng là Chúa công, mà sau được các thần tích và sắc phong ở Thái Bình gọi là Nam Hải Đại vương.
Quân khởi nghĩa kháng Tần chia làm 2 hướng tấn công vào Tần đô. Quân Sở đi theo hướng Bắc, gặp nhiều khó khăn vì phải đương đầu với quân chủ lực của nhà Tần do đại tướng Chương Hàm chỉ huy. Quân của Triệu Đà – Lưu Bang vòng theo hướng Nam, dễ dàng lấy lại được vùng Tượng quận xưa của Tây Âu, rồi tấn công vào đất Ba Thục.
Năm 206 TCN, sử ghi nhà Tần sụp đổ, Triệu Đà giết các trưởng lại nhà Tần mà xưng Vương. Cũng năm này, Lưu Bang tiến vào kinh đô nhà Tần, bắt Tần Nhị Thế, rồi được phong là Hán Vương.
Cuộc phân tranh thiên hạ giữa Hạng Sở và Hán Triệu còn kéo dài trong nhiều năm sau đó. Đã có lúc quân Sở, được các thần tích Việt gọi là giặc Lương, tấn công vào quê hương bản quán của quân Triệu là đất Nam Hải. Quân Triệu thiệt hại nặng nề trong trận này. Lữ phu nhân Trình Thị may mắn trốn thoát khỏi vòng vây về hội ngộ với Hán Vương.
Cuối cùng thì thiên hạ được định đoạt về tay họ Lưu. Lưu Bang xưng là Hoàng đế, tức Triệu Vũ Đế - Lý Nam Đế, phong Trình Thị là Lữ Hoàng hậu, đặt tên nước là Vạn Xuân. Khởi nghĩa áo vải của Triệu Đà – Lưu Bang đã đánh dấu bước ngoặt vĩ đại trong sử Việt, chuyển từ thời phong kiến phân quyền cho các chư hầu sang phong kiến tập quyền trung ương thống nhất.
Câu đối về Triệu Vũ Đế ở đình Xuân Quan (Long Hưng điện):
Nhất chỉ dĩ vô Tần, vạn lý khai tiên Mân Lạc thống
Lưỡng lập hà nan Hán, ức niên xương thủy đế vương cơ.
Dịch nghĩa:
Một lệnh dẹp không Tần, mở ra vạn dặm thống Mân Lạc
Hai ngôi sánh cùng Hán, nền móng muôn năm khởi đế vương.
